تعریف مفاهیم طراحی آموزشی

تعریف طراحی آموزشی

قبل از پرداختن به تعریف طراحی آموزشی، باید اذعان کنیم که طراحی در قلب بسیاری از مشاغل وجود دارد. طراحی معماری، طراحی صنعتی و طراحی گرافیکی نمونه‌هایی است که می‌توان به آن اشاره کرد. طراحی به این معنی است که قبل از توسعه، برنامه‌ریزی دقیق وجود دارد. فرآیند طراحی آموزشی [1] نیز مشابه فرآیندهای مورد استفاده در سایر رشته‌های طراحی است. نقطه تمایزی که طراحی آموزشی را از این رشته‌ها جدا می‌کند، تمرکز آن بر یادگیری می‌باشد. اما تأکید بر برنامه‌ریزی، ارزیابی و بازنگری در همه رشته‌های مبتنی بر طراحی مشترک است (سینامو و کالک[2]، 2019).

رشته طراحی و تکنولوژی آموزشی شامل تجزیه و تحلیل مشکلات یادگیری و عملکرد، طراحی، توسعه، اجرا، ارزیابی و مدیریت فرآیندهای آموزشی و غیر آموزشی و منابع در نظر گرفته شده برای بهبود یادگیری و عملکرد در محیط‌های مختلف، به ویژه در مؤسسات آموزشی و محل کار است. افراد حرفه‌ای در زمینه طراحی و تکنولوژی آموزشی اغلب از رویه‌های طراحی آموزشی نظام‌مند[3] استفاده می‌نمایند و برای تحقق اهداف خود از رسانه‌های مختلف آموزشی استفاده می‌کنند. در سال‌های اخیر، آن‌ها به راه حل‌های غیر آموزشی برای برخی از مشکلات عملکرد توجه بیشتری نشان داده‌اند (رایسر، 2001).

برای طراحی آموزشی مدل‌های مختلفی ارائه شده که در بیشتر مدل‌های کلاسیک مراحل مشترک تجزیه و تحلیل، طراحی، توسعه، اجرا و ارزشیابی[4] وجود دارد که نمایش کلی از ماهیت جامع فرآیند طراحی است (برنچ و کوپکا[5]، 2014). طراحی آموزشی یک رشته علمی است که در مرحله اول مربوط به تولید طرح‌های دقیق برای توسعه، اجرا، ارزیابی و نگهداری شرایطی است که هدف آن‌ها آغاز و تسهیل فرآیندهای یادگیری در حوزه‌های موضوعی و تخصصی می‌باشد. طراحی آموزشی شامل هر دو نظریه علمی و تکنولوژیکی در زمینه طراحی محیط‌های یادگیری است.

نظریه‌های علمی مبنایی برای توصیف، تبیین و پیش‌بینی مسائل خاص است، در حالی که نظریه‌های تکنولوژیکی مبنایی اساسی برای بهره برداری از قوانین با هدف بهینه‌سازی اقدامات عملی ارائه می‌دهند. به عبارت دیگر، نظریه‌های تکنولوژیکی راهنمای مشخصی از اقدامات با هدف تبدیل نظریه به عمل را ارائه می‌دهند. در طراحی آموزشی، هر دو نظریه‌های علمی و تکنولوژیکی به یک اندازه اهمیت دارند. یک نظریه علمی مبانی لازم برای یک تکنولوژیی را نشان می‌دهد، که این چیزی جز تبدیل یک نظریه علمی به عمل نیست (سیل و همکاران، 2017). همچنین در تعریف دیگر هرگاه برای دستیابی به یک سلسله از دانش‌ها، مهارت‌ها و گرایش‌ها به عنوان اهداف آموزشی، مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و روش‌های آموزشی قبل از تحقق آموزش پیش‌بینی و تنظیم شود، در واقع عمل طراحی آموزشی صورت گرفته است (فردانش، 1392).

براساس تاریخ طراحی آموزشی می‌توان سه نسل برای آن متصور شد. نسل اول که ویژگی اصلی بنیاد آن‌ها در نظریه سیستم‌ها و سایبرنتیک[6] ( نظریه‌ تبیین کننده مناسبات انسان و ماشین و ماشین‌ها با یکدیگر) است. نمونه‌های برجسته این نسل، الگوهای گانیه و بریگز و دیک و کری[7] هست که تا به امروز بر رشته طراحی آموزشی تسلط دارند. نسل دوم ناشی از تلاش برای خودکارسازی، حداقل تا حدودی، فرآیندهای طراحی آموزشی با استفاده از سیستم‌های آموزش هوشمند و سیستم‌های خبره است. سیستم‌های خبره برآمده از پژوهش‌ها درباره هوش مصنوعی هستند. سیستم خبره یک برنامه کامپیوتری است که شیوه حل مسائل را بوسیله افراد متخصص شبیه‌سازی می‌کند.

نسل سوم طراحی آموزشی نه تنها به دلیل جهت‌گیری آن به الگوی شناختی- سازنده‌گرایی بلکه از طریق یک حرکت عمدی از الگوهای سنتی طراحی آموزشی، از نسل‌های گذشته متمایز می‌شود. ویژگی اصلی نسل سوم ترکیبی از تحقیق و توسعه و ادغام عمل‌گرایی و خلاقیت در روند برنامه‌ریزی آموزشی است (سیل و همکاران، 2017).

Fn [1]. Instructional design

  Fn [2]. Cennamo and Kalk

  Fn [3]. Systematic Review

  Fn [4]. Analysis, Design, Development, Implementation and Evaluation (ADDIE)

  Fn [5]. Branch & Kopcha

  Fn [6]. Cybernetics

  Fn [7]. Gagné and Briggs, Dick and Carey